مسجد رکن‌الملک

در کنار تکیه‌ی واله مسجدی بسیار بزرگ و زیبا را مرحوم سلیمان خان رکن‌الملک (متوفّی 1331 ق). از رجال نیکوکار و خوشنام عهد قاجاری از املاک شخصی خود ساخته است. تاریخ شروع بنا از سال 1318 هجری قمری و اتمام آن در سال 1325 قمری می‌باشد. ماده تاریخ ابتدای ساختمان از مرحوم سید هاشم طوبی «عجلّوا بالصلوة قبل الفوت». (1) به جرأت می‌توان گفت نخستین عمارت با شکوه تخت فولاد محسوب می‌شود. که با سردر کاشی‌کاری مجلّلش نظر هر بیننده‌ای را به سمت خود جلب می‌کند. در کتیبه‌ی سر در آیاتی از سوره اسری «سبحان‌الذی اسری بعبده...» با خط ثلث به صورت بسیار زیبا نوشته شده است. مسجد از دو قسمت تشکیل شده است: در صحن بزرگ گنبد و شبستان و صحن و حوض در آن قرار دارد و در صحن کوچک کنار آن آب‌انباری واقع است و سردر ورودی زیبایی دارد. در بقعه و آرامگاه مرحوم رکن‌الملک (متوفی سال 1331 ق). نیز در اتاقی بین صحن کوچک و بزرگ مسجد واقع است. تاریخ اتمام بنای مسجد در کتیبه‌ی زیر گنبد بزرگ چنین آمده است:

سر برون آورد نور و بهر تاریخش سرود *** از سلیمان شد بنای مسجد اقصی متین.

آب انبار مشهور رکن‌الملک نیز در جنوب قسمت ورودی مسجد قرار دارد. مسجد صحن به شکل مستطیل و به شیوه چهار ایوانه بنا گردیده است. گنبد زیبا با کاشی‌های خشت با زمینه لاجوردی و نقوش زیبای اسلیمی در جنوب غربی آن قرار دارد.
گنبد مسجد دوپوش است و از کوچه واله به خوبی مشاهده می‌شود. در شمال غربی حیاط، شبستان بزرگی با ستون‌های سنگی زیبایی ساخته شده است.
به جرأت می‌توان گفت نخستین عمارت با شکوه تخت فولاد محسوب می‌شود. که با سردر کاشی‌کاری مجلّلش نظر هر بیننده‌ای را به سمت خود جلب می‌کند. در کتیبه‌ی سر در آیاتی از سوره اسری «سبحان‌الذی اسری بعبده...» با خط ثلث به صورت بسیار زیبا نوشته شده است. وقتی به صحن کوچک مسجد وارد می‌شویم، آب انبار در دست چپ قرار گرفته است، سپس در سمت چپ دالانی مقبره‌ی رکن‌الملک قرار دارد. که بر سردر آن تصویر رکن‌الملک نقاشی و کاشی‌کاری شده است. (2)
این مسجد قسمتی از باغ بزرگ واله بوده که مرحوم رکن‌الملک آن را خریده و به احداث این بنای زیبا پرداخته است.

موقعیّت جغرافیایی مسجد

از طرف شرق به خیابان فیض، از غرب به منازل مسکونی، از جنوب کوچه تکیه‌ی میر و از جنوب شرق به تکیه‌ی آباده‌ای متّصل است.

مشاهیر مدفون در مسجد و تکیه

1- حاج میرزا سلیمان‌خان «رکن‌الملک شیرازی»:

فرزند میرزا محمدکاظم. متوفّی 1331 ق. از بزرگان سیاسی خوشنام و نیکوکار در دوره قاجاریه، ملقّب به «رکن‌الملک» و متخلّص به «خلف». به همت ایشان بسیاری از کتب دینی چاپ گردید. وی نسبت به علما، عرفا و مستمندان نهایت ارادت را ابراز می‌نمود. علاوه بر این در قضایای سیاسی عصر مشروطیت از رجال صاحب نفوذ و تأثیرگذار بود. (3)
او در خانه‌ی خود انجمن شعرا را برپا می‌داشت و خود نیز شعر می‌سرود. از وی آثار خیریه بسیاری به ویژه در تکایای تخت فولاد به یادگار مانده است.
گویند: «شبی مأمورین حکومتی جوانی را دستگیر و روانه‌ی زندان کرده بودند، مادر این جوان بعد از نیمه شب اطلاع پیدا می‌کند و همان وقت گریه‌کنان به خانه مرحوم آیت‌الله شیخ محمدتقی نجفی شکایت می‌برد. آقا نجفی در همان ساعت به درب خانه‌ی مرحوم رکن‌الملک می‌رود و از او می‌خواهد که این جوان همین امشب به نزد مادرش برگردد. او نیز شخصاً برای آزادی جوان اقدام می‌نماید و ساعتی بعد جوان را به مادرش تحویل می‌دهد. و از آن پس دستور می‌دهد همه شب درب خانه‌اش تا صبح باز باشد تا ضعفاء شب هنگام هم بتوانند پناهگاهی داشته باشند.» (4)

2- حاج شیخ اسماعیل کلباسی:

فرزند حاج میرزا محمدرضا کلباسی. متوفّی 1397 ق. صاحب آثار ارزشمندی همچون الف) زیارتگاه اهواز (شرح حال علی بن مهزیار) ب) حاشیه بر کتاب انیس اللیل فی شرح دعای کمیل و آثار دیگر.

3- حاج آقا صدرالدین کلباسی:

فرزند حاج میرزا محمدرضا کلباسی. متوفی 1411 ق. عالم فاضل زاهد و متقی. از نزد بزرگانی چون آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، آیت‌الله حاج آقا رحیم ارباب، آیت الله العظمی بروجردی کسب علم نمود. وی در مسجد رکن‌الملک عمری را به عبادت و ارشاد مردم در اخلاق و ترویج احکام شرع سپری نمود. (5)

4- حاج آقا فخرالدین کلباسی:

فرزند حاج میرزا محمدرضا کلباسی. متوفّی 1407 ق. عالم فاضل و ادیب برجسته. واعظی شیرین سخن بود و مردم مواعظ او را دوست داشتند. وی یکی از مؤسسین ساختمان قائمیه و احمدیه‌ی اصفهان است. جلسه‌ی دعای ندبه‌ی ایشان در ساختمان احمدیه از جلسات پرشور و روحانی ایشان بود. (6)

5- دکتر حسن کلباسی:

فرزند حاج آقا فخرالدین کلباسی نامبرده دارای دکتری در رشته اقتصاد و مدیر گروه رشته اقتصاد دانشگاه اصفهان بود. (7)  

نمایش پی نوشت ها:
1. جابری انصاری: تاریخ اصفهان، ص 143.
2. همایی: تاریخ اصفهان (مجلد ابنیه و عمارات)، صص 379- 384.
3. راجع به نقش ایشان در وقایع عصر مشروطیت، ر. ک: عقیلی، سید احمد: مشروطه‌خواهان مدفون در تخت فولاد، صص 44- 49.
4. یادداشت‌های شخصی حجت‌الاسلام والمسلمین حاج آقا احمد کلباسی.
5. یادداشت‌های حجت‌الاسلام و المسلمین حاج آقا احمد کلباسی؛ و خاندان کلباسی، ص 222.
6. مهدوی: تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان، ج3، ص 256.
7. خاندان کلباسی، ص 223.

منبع مقاله :
عقیلی، سیداحمد، (1391)، تخت فولاد اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی، تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ ششم.